به گزارش ایحا از تهران، روز بیست و چهارم ذی‌الحجه برابر با امروز، ۱۲ تیرماه سالروز مباهله رسول اکرم(ص) با مسیحیان نجران است که مسیحیان از پیامبر اسلام(ص) خواستار مباهله شدند. مباهله درخواست لعن و نفرین الهی برای اثبات حقانیت است و بین دو طرفی رخ می‌دهد که هرکدام ادعای حقانیت دارند.
مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران، از رویدادهای صدر اسلام است که نشانه حقانیت دعوت پیامبر(ص) دانسته می‌شود. این واقعه همچنین بر فضیلت پیامبر(ص) و اهل بیت (ع)  او در مباهله، یعنی امام علی(ع)، فاطمه(س) و حسنین(علیهما السلام) دلالت دارد.

دکتر زهره اخوان مقدم؛ دانشیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، در گفت و گو با خبرنگار ایحا به مناسبت سالروز مباهله رسول اکرم(ص)،ضمن تبریک عید مباهله به تشرح آیه شریفه مباهله(سوره آل عمران61) پرداخت.

اخوان مقدم: آیه مباهله، یعنی شرف و افتخار شیعه

ایشان افزود: شصت و یکمین آیه سوره مبارکه آل عمران به سبب وجود واژه « نبْتهلْ» و نیز شأن نزول مهم آن، به آیه مباهله معروف است. درباره مباهله هم خوانده‌ایم و هم شنیده‌ایم؛ اما شاید هنوز به اهمیت این آیه در قرآن دقت کافی نداریم. آیه‌ای که بر فضیلت اهلبیت پیامبر(ص) دلالت دارد. آیه‌ای که صادقان را معرفی می‌کند. آیه‌ای که تا قیامت فضیلت امیرالمؤمنین، فاطمه زهرا و حسنین علیهم السلام را نشان می دهد. خداوند در این آیه می فرماید:

«فمنْ حآجّک فیه من بعْد ما جاءک من الْعلْم فقلْ تعالوْاْ ندْع أبْناءنا وأبْناءکمْ ونساءنا ونساءکمْ وأنفسنا وأنفسکمْ ثمّ نبْتهلْ فنجْعل لّعْنة اللّه على الْکاذبین؛[۵] هر گاه بعد از علم و دانش که درباره مسیح به تو رسیده، کسانی با تو به بحث و ستیز برخیزند، به آنها بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت می‌کنیم شما هم فرزندان خود را، ما زنان خویش را فرا می‌خوانیم شما هم، زنان خویش را، ما از نفوس خویش دعوت می‌کنیم، شما هم از نفوس خود، آنگاه مباهله می‌کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار می‌دهیم.»

اخوان مقدم مطرح کرد: این آیه مانند استخوانی در گلوی پیروان سقیفه مانده است چون نه می توانند آیه را انکار کنند، و نه شأن نزول آن را. نه می توانند امیرمؤمنان و همسر و فرزندانش را از معنای آیه خارج کنند، و نه می توانند دیگران را وارد نمایند! چون به قدری موضوع روشن و در حضور همگان بوده، که قابل انکار یا کتمان نیست و به قول علامه طباطبایی: «مباهله از معجزات قرآن و اسلام است». مفسران اهل سنت فراوان کوشیده اند تا تک تک کلمات آیه را از معنای اصلی منسلخ کنند ولی کوشش بیهوده نموده، و اکثر آنان این فضیلت را برنمایانده اند. یکی از مفسران عامه که تلاش فراوان کرده تا این فضیلت را انکار کند، و به هر بهانه ای متمسک شده، شیخ محمد عبده است. علامه طباطبایی بدون آنکه نام او را ذکر کند، سخنان او را عجیب نامیده، و در بارة اشکال‌ها و ایرادهای وی به آیه مباهله چنین می‌نویسد: « ...خیال مى‌کنم خواننده باور نکند که این سخنان، کلام مردى دانشمند است. ممکن است خواننده، ما را متهم کند به اینکه نسبت ناروا به مفسر مزبور داده‌ایم؛ ولی واقعیت است! سخنان این مفسرکلامى است بى‌پایه و ساقط، و اگر آن را نقل کردیم براى آن بود که خوانندگان متوجه شوند...». نگارنده این سطور، در نوشتاری مفصل، همه سخنان عبده و پاسخ های علامه طباطبایی را شرح داده، که به زودی در قالب کتاب، چاپ می شود.

به راستی چرا امام رضا علیه السلام فرمودند: بزرگترین فضیلت امام علی(ع) در قرآن آیه مباهله است؟ به همین دلیل که «انفسنا و أنفسکمْ» در این آیه نقش کلیدی دارد و امیرالمؤمنین را چون جان و نفس پیامبر(ص) معرفی کرده است. اغراق نیست اگر بگویم: مباهله ادامه غدیر است، بلکه مقدم بر غدیر؛ چون برای اثبات ولایت امیرالمؤمنین و غدیر، کارآیی دارد.

وی افزود: این بار که نجف مشرف شدید، وقتی روبروی ضریح مطهر امام علی می ایستید و زیارت می کنید، به جملات زیارت دقت کنید که با این عبارات، شروع می شود: السلام علی رسول الله السلام علی المدفون فی المدینه...». عجب! چرا؟ چون اینجا نفس پیامبر دفن است و فرقی ندارند. کاش قدر مباهله را بیشتر می دانستیم.

سخن آخر به پژوهشگران؛ اخوان مقدم بیان کرد: موضوع مقاله و پایان نامه های متعددی می تواند بر محوریت آیه مباهله باشد مثلا: مقایسه دیدگاه دو یا چند مفسر عامه در باره آیه مباهله؛ یا نقد دیدگاه یک مفسر عامه بر اساس تفسیر علامه طباطبایی یا علامه جوادی آملی؛ یا معناشناسی واژه های آیه مباهله، یا نقد و بررسی روایات ناظر بر شأن نزول آیه مباهله؛ یا ارتباط آیه مباهله با سباق و سیاق آیه؛ یا جریان شناسی وجود مباهله در تاریخ اسلام قبل از نزول ایه مباهله و بعد از آن، یا ترجمه و شرح اشعار شاعران در وصف آیه مباهله (همان گونه که علامه امینی در باره اشعار غدیر انجام داد)؛ یا منبع شناسی پژوهش‌های ناظر بر آیه مباهله؛ و...                                                                                      

 زهره اخوان مقدم. 1403/04/10                                                                                                                                                                     

وفکقم الله فی دفاع عن امیرالمؤمنین علیه السلام و تبلیغ ولایته